به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ آیا تاکید اسناد حقوقى بین المللى و سازمان ملل بر مسئله خشونت علیه زنان نشان دهنده این است که اسلام در این مورد بى توجه بوده است؟ براى پاسخ به این سوال باید بررسى تطبیقى انجام دهیم. در این بررسى ما باید به این نکته توجه کنیم که مبناى علوم در غرب تجربه و استقراست به همین دلیل معمولا وقتى آفتى ایجاد شود به دنبال درمان آن هستند اما دین اسلام به دنبال پیشگیرى قبل از تحقق آفت است. اسلام آکنده از توصیه هایى است که عمل به آن مانع تحقق خشونت مى شود .در این یادداشت بطور اجمالى به موضوع منع خشونت در دین اسلام مى پردازیم.
نگرش اسلام نسبت به مسئله نفى خشونت علیه زنان
*نگاه پیشگیرانه و تاکید بر سلامت روانى:
وصیت حضرت على(ع) هنگام شهادت این بود که: «خدا را درمورد زنان و خدمتکاران درنظر بگیرید.» امام باقر(ع) نیز فرموده اند:«در مورد دو گروه که در ضعف قرار گیرند تقوا پیشه کنید: زنان و یتیمان.»
*مقابله با عوامل فرهنگى زمینه ساز خشونت علیه زنان:
یکى از این عوامل، ترجیح دادن پسران بر دختران است و در زمانه اى که پدران، دخترانشان را زنده به گور مى کردند، پیامبر(ص) وظیفه ى سنگینى برعهده داشتند تا این فرهنگ غلط را اصلاح کنند. عمده ى آموزه هاى اسلام در سیره ى پیامبر (ص) و چگونگى رفتار با دخترشان مشهود است. بعنوان مثال، به نقل از امام صادق(ع) ، پیامبر(ص) به فردى که از تولد فرزند دختر ناراحت بود فرمودند: دختر گلى خوشبو از گل هاى بهشت است که از آن لذت مى برى.
*ترویج روش هاى نفى خشونت علیه زنان:
اسلام به پرورش مبتنى بر عدالت تاکید دارد. از این رو پیامبر(ص) بارها فرموده اند:خداوند دوست دارد حتى در بوسیدن فرزندانتان عادلانه رفتار کنید. و یا در هدیه دادن به فرزندان مساوات را رعایت کنید. اگر ناچارید یکى را بر دیگرى ترجیح دهید، دختران را ترجیح دهید.
*نفى خشونت خانگى علیه زنان خانواده:
عمده ترین خشونت روا داشته علیه زنان، خشونت خانگى است که اسلام در این مورد آموزه هاى پیشگیرانه ى متعددى دارد:
دختر: به دلیل رواج داشتن فرهنگ برترى پسران بر دختران، اسلام خواستار توجه ویژه به آنان شده است تا این فرهنگ اصلاح شود. پیامبر(ص) : هرکس خداوند به او فرزند دخترى عطا کند و پسرش را بر دخترش ارجح نداند، خداوند او را وارد بهشت مى کند. و یا بهترین شما کسى ست که براى همسر و دختران خود بهترین باشند.«
همسر: در اسلام توجه خاصى به همسر ارائه شده است و هر دو از حقوق ویژه اى برخوردارند. امام صادق) (ع): همین یک گناه براى مرد کافى است که خانواده خود را اذیت کند. و یا هرکس اردواج کند حق ندارد حق همسر خود را ضایع کند. پیامبر(ص) مردى که با همسر خود بد رفتارى کند، هیچ حسنه اى از او پذیرفته نمى شود و اولین کسى است که وارد آتش جهنم مى شود.
مادر: در اسلام به نیکى به والدین توصیه فراوان شده و بر محبت به مادر به طور ویژه تاکید شده است. همچنین بزرگان دینى به شدت فرزندان را از درشتى نسبت به مادر نهى کرده اند.
حمایت هاى خاص از زنان در معرض خشونت: علاوه بر خشونت خانگى، گاه خشونت هاى اجتماعى، اقتصادى و سیاسى نیز ممکن است رخ دهند که باتوجه به آسیب پذیرى بیشتر زنان، روى کاهش اثرات این نوع خشونت ها تاکید فراوان شده است:
حمایت از زنان در مناقشات مسلحانه: یکى از توصیه هاى پیامبر(ص) و امام على(ع) در زمان حکوم تدارى و در جنگ ها این بوده است که به زنان و کودکان آسیبى نرسد. امام على (ع) خسارت هاى واد شده ناشى از جنگ به قبیله بنى جزیمه را جبران کردند و حتى به ازاى ترس و وحشت وارد شده به زنان و کودکان، حقى به آن ها بخشیدند.
حمایت از زنان آسیب دیده بواسطه مناقشات مسلحانه: براى حفظ و تثبیت حکومت اسلامى، پیامبر (ص) و امام على (ع) نیازمند برخورد شان در ِ خانوادهقاطعانه با دشمنان بودند. بنابراین زنانى بودند که مردانجنگ ها کشته مى شدند و لازم بود مورد حمایت قرار گیرند.
حمایت از زنان مظلوم و ستم دیده: خداوند در قرآن مى فرماید: چرا در راه دفاع از مردان و زنان و کودکان مستضعف نمى جنگید؟!
حمایت از دختران بى سرپرست و حمایت از خدمتکاران زن و زنان نیازمند و سالمند و آسیب دیده ى عاطفى نیز از دیگر موارد تاکید شده در معارف اسلامى ست.
هدف اسلام از محو خشونت
در اسلام انسان موجودى جاودانه معرفى شده که دنیا فقط بخشى از زندگى او را تشکیل مى دهد و ابزارى براى رسیدن به حیات اخروى مى باشد. از این رو برخلاف اهداف اسناد بین المللى، در اسلام هدف زندگى انسان ها و به طور خاص زنان، تعالى مى باشد نه توسعه. هر چند نظام اجتماعى-اقتصادى اسلام مى کوشد تا آسایش دنیایى را نیز براى افراد فراهم کند؛ اما هدف نهایى این نبوده و تنها مقدمه و رسیدن به سعادت ابدى است.
هرچند جنس زن و مرد در هویت انسانى خویش یکسانند ولى در ویژگى هاى جسمانى و روانى داراى تفاوت هایى هستند به همین دلیل نیاز به قوانین متفاوتى دارند. اسلام هدف اساسى براى انسا نها را برابرى ذکر نمى کند بلکه بر عدالت تاکید دارد بنابراین با وضع حقوق و تکالیف متناسب با جنسیت، سعى در برقراى تعادل در زندگى خانوادگى دارد.
راهکارهاى اسلام براى محو خشونت
در اسلام زنان از حضور در برخى موقعیت هاى اجتماعى خشونت‌زا باز داشته شده اند و به همین دلیل جهاد بر آنان واجب نیست در حالى که در قوانین حمایتى بین المللى و بنابر اصل برابرى، زنان نیز باید در پست هاى نظامى و در جنگ ها مشارکت کنند. اعلامیه هاى مکرر بین المللى کوشیده اند تا دردهاى موجود در جامعه زنان را حتى المقدور درمان کنند اما باید یادآورى کرد که ادیان به موضوع پیشگیرى قبل از درمان بیشتر پرداخته اند که این موضوع در سیاست گذارى هاى بین المللى کمتر مورد توجه است. به عنوان نمونه برخى احکام و قوانین دینى سبب مى گردد زنان از خشونت جنسى در اجتماع محفوظ بمانند.
از جمله التزام مردان و زنان به پرهیز از نگاه هاى آلوده، استفاده از پوشش مناسب، غیرت مطلوب مردان نسبت به همسرشان، منع اکید روابط جنسى آزاد و ضابطه مند ساختن آن به وسیله ازدواج، از جمله عوامل بازدارنده ى خشونت جنسى علیه زنان در جامعه مى باشد. توصیه هاى مکرر دینى به یاد خدا و رعایت تقواى الهى در رابطه با جنس مکمل سبب مى شود تا مسلمانان به دلیل انگیزه ى قوى دینى، رفتار با زنان را بر مبناى عدالت قرار دهند.
بر خلاف توصیه هاى عمدتا سکولار و بین المللى که سعى مى کنند با وضع قوانین بشرى و با قدرت نیروهاى انتظامى و پلیس مانع برخورد خشونت آمیز علیه زنان گردند و براى آنکه زنان گرفتار خشونت خانگى نشوند؛ خانواده را از حوزه ى خصوصى خارج کرده و پلیس را تا زوایاى پنهان کانون خانواده داخل مى نمایند. ترس از پلیس با اطمینان به عدم اطلاع او از برخى کج رفتارى ها، منعى از ظلم به زنان ایجاد نخواهد کرد ولى ترس از خداوند با یقین به علم خداوند نسبت به تمام رفتارها، مانع ستم به زنان خواهد شد.
ضمانت اجرایى
قوانین پس از تدوین، نیاز به ضمانتى براى اجرا دارند که باعث شود فرد از تخلف در اجراى آن خوددارى نماید. در قوانین داخلى هر کشور، مسئولیت برخورد با متخلفین بر عهده پلیس و ماموران انتظامى است ولى مصوبات بین المللى راهکار چندان مناسبى ارائه نمی دهند. مسلمانان معتقدند که در صورت تخلف از قوانین الهى، خدایى که ناظر بر پنهان و آشکار آدمیان است از جرم متخلف آگاه بوده و او را کیفر خواهد داد و هیچ امرى نمى تواند مانع اجراى اراده الهى گردد.
در جایى که تنها اهرم بازدارنده از رفتار نادرست، ترس از پلیس باشد در موقعیتى که پلیس از خطاى انسان مطلع نگردد و یا بتوان با تطمیع او را از مجازات منصرف کرد، افراد به جرم خویش ادامه خواهند داد و به همین دلیل قوانین انسانى هر چقدر هم سفت و سخت باشند، به دلیل نداشتن روح توحیدى، ضمانت اجرایى کافى پیدا نخواهند کرد.
گزارش از فاطمه خاوری-نشریه دانشجویی طلوع
